W wcześniejszym artykule opisałyśmy jak rozwija się wzrok dziecka i jakie są formy stymulacji wzroku maluszka (możecie o tym przeczytać tutaj), dziś zajmiemy się kolejnym narządem zmysłu – dowiecie się jak rozwija się słuch maluszka. Kiedy dziecko zaczyna słyszeć? Czy noworodek już słyszy? Co może uszkodzić słuch dziecka? Na czym polega badanie słuchu u noworodka? I kiedy udać się do specjalisty?
No to zaczynamy!
Kiedy dziecko zaczyna słyszeć?
Zdrowe dziecko słyszy już od urodzenia. Ponadto, biorąc pod uwagę fakt, że noworodek widzi nieostro, to głos Mamy i Taty jest dla niego bardziej rozpoznawalny. Dlatego tak ważne jest, by do dziecka mówić już od pierwszych dni życia! Ciepło, zapach skóry rodziców i spokojny ton głosu dają maluszkowi poczucie bezpieczeństwa.
O tym, że noworodek reaguje na bodziec głosowy mogą świadczyć następujące reakcje na dźwięki:
* nagłe zamknięcie powiek maluszka tzw. odruch uszno-powiekowy (np. w przypadku głośnego klaśnięcia w dłonie w pobliżu dziecka);
* nagłe odwracanie główki w kierunku bodźca słuchowego;
* nagłe energiczne wyprostowanie kończyn górnych i dolnych z następowym ich przywiedzeniem, wygięcie pleców w łuk i odchyleniem głowy do tyłu – tzw. odruch moro;
Na podstawie dostępnych danych wiemy, że dziecko do 4 miesiąca życia wybudza się ze snu dopiero przy dźwięku o natężeniu powyżej 70dB. Dla lepszego zobrazowania jakie jest to natężenie – przykładowe natężenia dźwięku:
45dB -spokojna rozmowa,
65dB – odkurzacz,
75dB – samochód,
80dB – klakson,
90dB – dźwięk budzika.
Oznacza to więc, że nie jest tak łatwo obudzić maluszka i początkowo nie trzeba się martwić jeśli dziecko nie wybudza się podczas spokojnej rozmowy, czy odkurzania.
Od kiedy dziecko reaguje na imię?
Około 6-10 miesiąca życia dziecko odwraca głowę w kierunku dźwięku, zauważamy, że reaguje na zmiany głosu, słucha, gdy się do niego mówi.
Po 10 miesiącu życia reaguje na swoje imię, rozumie proste polecenia i słowa, potrafi na nie zareagować, próbuje naśladować głosy zwierząt.
W drugim roku życia słownik dziecka stale się poszerza, zaczyna łączyć słowa w kombinacje dwuwyrazowe (np. mama daj, co to, chodź pa-pa). Dziecko w tym okresie zapytane potrafi wskazać części ciała, lubi zabawy-rymowanki, próbuje tańczyć w rytm muzyki.
Oczywiście są to normy orientacyjne, każde dziecko reaguje indywidualnie na odbierane bodźce. Wizyty profilaktyczne w pierwszych 2 latach życia u pediatry, mają za zadanie ocenę prawidłowego odbierania bodźców akustycznych przez dziecko.
Jednak jak możemy się domyślać, ocena słuchu nawet podczas profilaktycznych wizyt lekarskich od 2 roku życia (tzw. bilansów) oraz w czasie badania lekarskiego przed szczepieniami jest bardzo trudna. Im mniejsze dziecko tym objawy zaburzeń słuchu są trudniejsze do stwierdzenia przez lekarza pediatrę. W tym miejscu należy podkreślić niezwykłe znaczenie obserwacji rodziców – zastanówcie się więc przed wizytą – czy coś w zachowaniu dziecka Was niepokoi?
Oczywiście istnieją sytuacje kiedy szczególnie należy zwrócić uwagę na prawidłowy rozwój słuchu dziecka już w pierwszych miesiącach życia. Należą do nich:
– choroby zakaźne w okresie ciąży – np. różyczka, kiła, ospa wietrzna, cytomegalia, toksoplazmoza (przypominamy – jeśli planujesz ciążę, a nie chorowałaś na ospę, czy różyczkę – masz możliwość zaszczepienia się!);
– przyjmowanie przez matkę w okresie ciąży lub przez dziecko leków potencjalnie ototoksycznych (uszkadzających słuch) – np niektóre antybiotyki, leki moczopędne (informacja ta jest wpisywana do karty przesiewowego badania słuchu już w Oddziale Noworodkowym);
– alkoholizm u matki;
– wady wrodzone ucha lub twarzoczaszki u dziecka;
– powikłania okołoporodowe, niedotlenienie, wcześniactwo, mała masa urodzeniowa dziecka;
– żółtaczka u dziecka wymagająca transfuzji krwi;
– niedosłuch /głuchota u najbliższych krewnych (rodzice, rodzeństwo);
Przyjmuje się, że wrodzone lub okołoporodowe uszkodzenie słuchu powinno być wykryte w ciągu 3- 6 miesiąca życia. Według badań, jest to okres krytyczny w kształtowaniu rozwoju mowy, bowiem niedosłuch przyczynia się do opóźnienia rozwoju mowy dziecka – dziecko, które nie słyszy lub nie słyszy prawidłowo nie potrafi wiernie naśladować i odwzorować mowy rodziców. Dzieci, które otrzymają pomoc na czas, mają szansę na prawidłowy rozwój, podobnie do zdrowych rówieśników.
Badanie słuchu u noworodka
Bardzo cennym i zarazem obiektywnym badaniem jest badanie audiometryczne wykonywane jeszcze na Oddziale Neonatologicznym przed wypisem noworodka do domu. Ponieważ w grupie dzieci aż 90% przypadków uszkodzenia słuchu to wady wrodzone, ocena słuchu we wczesnym okresie życia i wykrycie ewentualnych nieprawidłowości ma kluczowe znaczenie dla rozwoju mowy! Uszkodzenie głębokie słuchu występuje u 1-2/1000 dzieci, tak jak niedosłuch mniejszego stopnia.
Jeżeli wynik badania przesiewowego słuchu u noworodka jest prawidłowy, uznaje się, że słuch dziecka również jest prawidłowy. Natomiast wynik nieprawidłowy, bądź niediagnostyczny (np. jeśli dziecko jest niespokojne w czasie badania) – wymaga dalszej kontroli. Pamiętaj jednak, że grupa dzieci z czynnikami ryzyka uszkodzenia słuchu może wymagać nawet kilkumiesięcznej obserwacji z powodu ryzyka późniejszego ujawnienia się niedosłuchu (nawet jeśli wynik badania przesiewowego wypadnie prawidłowo). Informacja o czynnikach ryzyka uszkodzenia słuchu powinna znajdować się w książeczce zdrowia dziecka, a wklejka ma kolor żółty. Niestety, jak się okazuje, czynniki ryzyka uszkodzenia słuchu odpowiedzialne są za około połowę wad słuchu u dzieci. Dlatego, by nie przeoczyć niedosłuchu u dziecka nieobciążonego, badanie przesiewowe słuchu jest wykonywane u wszystkich noworodków.
Pewnie teraz zastanawiasz się czy i u Twojego dziecka było wykonywane badanie audiometryczne?
Na pewno tak (dla dzieci urodzonych od 2002 roku), a potwierdzeniem jest dołączona do książeczki zdrowia dziecka wklejka z wynikiem badania słuchu. Funkcjonowanie Programu Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków w Polsce możliwe jest dzięki zakupowi odpowiedniego sprzętu i szkoleniom kadry medycznej zorganizowanym przez Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy. Fundacja zakupiła aparaty do badania słuchu do wszystkich oddziałów noworodkowych w Polsce oraz uzupełniła wyposażenie niektórych ośrodków wczesnej interwencji, audiologicznych i laryngologicznych. Przesiewowe badanie słuchu realizowane jest u każdego dziecka od 2002 roku. Do tej pory przebadano ponad 5 milionów dzieci! Program stworzony był przez Fundację WOŚP od podstaw.
Dowodem na to, że Twoje dziecko miało badanie przesiewowe słuchu jest certyfikat:
źródło – https://www.wosp.org.pl/medycyna/programy/badania-sluchu
Jak interpretować wynik badania:
| Wynik prawidłowy | Wynik nieprawidłowy | |
| Dziecko słyszy, dalsze badania nie są konieczne | W ciągu pierwszych 3 miesięcy życia – należy koniecznie zgłosić się do poradni audiologicznej gdzie przeprowadza się badanie weryfikujące | |
| Badanie weryfikujące prawidłowe – dziecko słyszy i nie ma konieczności wykonywania dalszych badań | Badanie weryfikujące nieprawidłowe- konieczne wykonanie badania ABR (słuchowe potencjały wywołane z pnia mózgu) – najczęściej we śnie – rozstrzyga o rozpoznaniu niedosłuchu. | |
Jeśli wynik badania jest nieprawidłowy, dziecko kierowane jest do jednego z ośrodków wczesnej interwencji. Zadaniem ośrodka jest wdrożenie programu pomocy do 6 miesiąca życia – dopasowanie dziecku aparatów słuchowych i rozpoczęcie programu rehabilitacji.
Jak już wspominałyśmy – rozwój słuchu u dziecka jest warunkiem prawidłowego rozwoju mowy więc pojawia się pytanie:
Czy jeśli niemowlę nie gaworzy to należy myśleć o wadzie słuchu?
Zanim odpowiemy, należy wytłumaczyć dwa terminy: głużenie i gaworzenie.
Głużenie (lub gruchanie) – to gardłowe dźwięki wydawane przez niemowlę w pierwszych miesiąca życia (od ok. 2 miesiąca życia) i nie są one uwarunkowane słuchowo. Oznacza to, że dzieci z niedosłuchem głużą tak samo jak dzieci zdrowe (prawidłowo słyszące).
Gaworzenie – dźwięki wydawane najczęściej od ok. 6 miesiąca życia, pod wpływem bodźców dźwiękowych, maluszek stara się świadomie naśladować słyszane dźwięki. U dzieci z niedosłuchem gaworzenie się nie rozwija. Niemowlę nie potrafi naśladować głosu, ponieważ go nie słyszy.
Alarm! Koniecznej diagnostyki wymagają sytuacje jeśli:
- Opisane etapy rozwoju mowy (gaworzenie) nie pojawiają się powyżej 6 miesiąca życia dziecka, a dziecko nadal głuży, milknie lub zachowuje się nadmiernie hałaśliwie,
- Dziecko nie budzi się przy głośnych bodźcach dźwiękowych, nie reaguje na głośne, nagłe dźwięki przestrachem, mrużeniem oczu itp.
- Nie reaguje na głos rodziców, głośne zabawki muzyczne, nie kieruje głowy w kierunku bodźca dźwiękowego.
Oczywiście należy pamiętać, że w każdym przypadku wątpliwości co do prawidłowego rozwoju słuchu maluszka lekarz pediatra powinien skierować dziecko do poradni laryngologicznej lub audiologicznej celem oceny słuchu.
Czy niedosłuch może się pojawić w późniejszym wieku?
Problem z niedosłuchem nie zawsze rozpoczyna się w okresie niemowlęcym i może się pojawić w późniejszym wieku (w okresie przedszkolnym, szkolnym, nastoletnim).
Do czynników, które mogą uszkadzać słuch zaliczamy:
- długotrwałe przebywanie w hałasie;
- przewlekłe stany zapalne uszu (głównie przewlekłe wysiękowe zapalenie uszu – obecny w jamie bębenkowej płyn hamuje przepływ sygnału dźwiękowego), przerost migdałka gardłowego, nawracające infekcje górnych dróg oddechowych;
- stosowanie leków ototoksycznych (uszkadzających komórki słuchowe), np. antybiotyki z grupy aminoglikozydów, np. gentamycyna, amikacyna, leki moczopędne, np. furosemid, duże dawki aspiryny (oczywiście w przypadku infekcji, czy stanów wymagających podania tych leków należy zwracać szczególną uwagę na rozwój słuchu. Jednak strach przed działaniami niepożądanymi nie powinien opóźniać włączenia leczenia w stanie zagrożenia życia i zdrowia);
Należy zgłosić się wtedy do poradni otolaryngologicznej lub audiologicznej.
Jak wygląda badanie słuchu?
W przypadku dzieci stosuje się badania: otoemisji akustycznej (na nim opiera się badanie słuchu u noworodka) lub audiometrii impedancyjnej z odruchami z mięśnia strzemiączkowego. Badania te pozwalają obiektywnie określić słuch malucha. Czas badania trwa 1-2 min. Dziecko nie robi nic poza tym ze musi wytrzymać średnio 2 minuty z małymi koreczkami w uszach.
Oczywiście wynik badania interpretuje lekarz oraz ustala dalsze postępowanie.
Co jeśli lekarz stwierdzi niedosłuch? Wszystko zależy od rodzaju nieprawidłowości. Czasami wystarczy zabieg operacyjny poprawiający słuch, w innych przypadkach konieczne jest stosowanie odpowiednio dobranego aparatu słuchowego lub wszczepienie implantu ślimakowego.
Szczególnie znanym Ośrodkiem zajmującym się tego rodzaju zaburzeniami jest Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Kajetanach – link. Jedną z jednostek Instytutu jest Światowe Centrum Słuchu – pierwszy tego typu ośrodek na świecie, który z powodzeniem pomaga osobom z wadami narządu słuchu. Postęp, jaki dokonał się w ciągu ostatnich kilkunastu lat w zakresie możliwości zapobiegania, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji zaburzeń słuchu, głosu i mowy, jest ogromny, a polskie centrum oferuje usługi na najwyższym, światowym poziomie. Ponadto przy Instytucie działa Klub Osób Implantowanych „Ślimaczek” – link, który wspiera dzieci z niedosłuchem i ich rodziny. Więcej informacji dostępnych pod zamieszczonymi linkami.
Mamy nadzieję, że post odpowiedział na Wasze pytania związane z rozwojem słuchu, tym kiedy dziecko zaczyna słyszeć i co powinno Was zaniepokoić. Jeśli macie dodatkowe pytania lub doświadczenia związane z leczeniem wady słuchu – zapraszamy do komentowania!
